UM Płock: Hołd dla Obrońców Płocka 1920 r.

– W sobotę 15 sierpnia w Bazylice katedralnej, przy Płycie Nieznanego Żołnierza, a wczoraj na Bratniej Mogile i dziś na cmentarzu garnizonowym, w otoczeniu białych krzyży, wspominamy tych, którzy sto lat temu oddali życie dla Ojczyzny. Dziś mówimy, że pamiętamy i będziemy pamiętać o bohaterstwie naszych przodków, mieszkańców Płocka. To oni napisali jedną z najpiękniejszych kart nie tylko wojny polsko-bolszewickiej, nie tylko w historii Płocka, ale także w historii Polski. I dzisiaj, jako płocczanie, potomkowie tych, którzy walczyli i zginęli w obronie Płocka, w obronie Rzeczpospolitej, chcemy oddać im hołd i powiedzieć, że jesteśmy, będziemy pamiętać, będziemy dumni z ich ofiary – zawsze – powiedział prezydent Andrzej Nowakowski.

Jeszcze w czasie I wojny światowej Francja udzieliła odradzającemu się państwu polskiemu znacznego wsparcia dyplomatycznego - w Paryżu działał popierany przez państwa Entanty - Komitet Narodowy Polski i militarnego, uczestnicząc w sformowaniu tzw. błękitnej armii gen. J. Hallera. W 1919 r. Francja wysłała liczną misję wojskową oraz sprzęt, aby wspierać Wojsko Polskie w organizacji, przeszkoleniu i dowodzeniu armią.

- Wśród członków misji wojskowej był kapitan Albert de Bure, który podczas obrony Płocka w sierpniu 1920 r. wyróżnił się męstwem i odwagą, za co został odznaczony orderem Virtuti Militari. W wojni polsko-bolszewickiej brał udział także młody kapitan Charles De Gaulle. Francja udzieliła Polsce pomocy w sprzęcie wojskowym i wsparcie dyplomatyczne. Te dzisiejsze obchody w Płocku przypominają nam o jedności Europy i sojuszu francusko-polskim. Niech żyje Płock, niech żyje Polska, niech żyje polsko-francuska współpraca, niech żyje Europa – powiedział w swoim wystąpieniu płk. Jerome Mallard.

Podczas uroczystości na cmentarzu wystawiono warty honorowe oraz odbył się apel poległych przygotowany przez płockich harcerzy . Parlamentarzyści, kombatanci, przedstawiciele służb mundurowych oraz organizacji społecznych złożyli kwiaty i wieńce na pomniku i grobach poległych obrońców miasta 1920 r.

Wspólną modlitwę za zmarłych odmówili duchowni katolicki - ks. kanonik Stefan Cegłowski oraz imam muzułmański - Zbigniew Żuk, krewny Bolesława Żuka walczącego w Tatarskim Pułku Ułanów. Obchody zakończyła salwa honorowa Płockiej Drużyny Kuszniczej i Bractwa Kurkowego.

To jeden z ważniejszych epizodów wojny polsko-bolszewickiej związany z Bitwą Warszawką, która rozgrywała się w dniach 15-25 sierpnia na Mazowszu. Zdaniem Edgara Vincenta D’Abernona zwycięska Bitwa Warszawska stała się 18. przełomową bitwą decydującą o losach świata. Dzięki zwycięstwu Polaków w sierpniu 1920 r. komunistyczna rewolucja nie rozprzestrzeniła się bowiem na zachód i południe Europy. Sukcesy Wojska Polskiego broniącego Warszawy i przepraw mostowych na Wiśle na linii Włocławek – Płock – Wyszogród oraz plan taktyczny Marszałka Józefa Piłsudskiego znany jako ofensywa znad Wieprza, zrealizowany przez 3. i 4. Armię Polską pod względem strategicznym i taktycznym były jednym z najdoskonalszych operacji Wojska Polskiego. Kluczowym dla powodzenia operacji było z jednej strony nie dopuszczenie do zdobycia Warszawy od strony Radzymina i Pragi przy jednoczesnym zatrzymaniu nacierającej od zachodu Armii Czerwonej i III Korpusu Konnego Gaja Bżyszkiana. Plan taktyczny bolszewików zakładał odcięcie Warszawy od dostaw i wsparcia płynącego z Francji przez Gdańsk i następnie koleją do Włocławka oraz sforsowanie Wisły przez mosty na zachód od Warszawy i w efekcie wyjście na tyły polskich armii walczących na przedpolach stolicy. Realizacja tego założenia doprowadziłaby do okrążenia stolicy i polskich wojsk jaj broniących. W Płocku nie tylko udało się obronić most na Wiśle, ale również zmusić 19 sierpnia 2020 wojska III Korpusu Konny Gaja do odwrotu w kierunku Płońska. Związanie walkami kawalerii Gaj-Chana w dniach 17-19 sierpnia w Płocku przyczyniło się w efekcie do porażki Armii Czerwonej w rejonie Płońska. Ostatecznie 4. Armia i III Korpus Gaja zostały rozbite, a pozostali przy życiu czerwonoarmiści zostali zmuszeni do przekroczenia granicy pruskiej.

Strona polska okupiła zwycięstwo dużymi stratami. Poległo około 300 żołnierzy, a od 300 do 400 odniosło ranny. Około 300–350 żołnierzy znalazło się w bolszewickiej niewoli. Bolszewicy stracili około 40 zabitych. Według polskich meldunków wzięto także około 100 jeńców. Liczne były przypadki mordowania jeńców lub polskich żołnierzy, którzy usiłowali ukryć się wśród ludności cywilnej.  Ze szpitala garnizonowego bolszewicy wyciągnęli 22 rannych oraz dwóch sanitariuszy, których następnie zabrali do pobliskich okopów i tam zastrzelili lub zarąbali szablami. Pięć sanitariuszek uprowadzono i wielokrotnie zgwałcono.

Obrona Płocka ma także wymiar symboliczny. Sto lat temu na płockich barykadach wspólnie, ramię w ramię walczyli mieszkańcy naszego miasta. Bez względu na pochodzenie społeczne, płeć, wyznanie czy poglądy polityczne. Murem dla bolszewickiej nawały stanęły kobiety i mężczyźni, Polacy, Żydzi, Tatarzy, Francuzi , katolicy, mariawici, prawosławni, muzułmanie, wyznania mojżeszowego i protestanci. Bez względu na pochodzenie społeczne czy zawód Płocka bronili klerycy, pocztowcy, policjanci i harcerze.

Wiosną - 10 kwietnia 1921 roku - marsz. Józef Piłsudski w uznaniu dla  niezłomnej postawy mieszkańców odznaczył miasto Płock orderem krzyża walecznych, a 23. uczestników obrony Płocka orderem Virtutti Militari. Dwudniowa obrona Płocka (18-19 sierpnia 1920 r.) przed bolszewikami jest uznawana za jedno z najważniejszych wydarzeń w dziejach Płocka.

K. Kozłowski